Η ανακοίνωση του Δικτύου ΟικοΚρήτη για την Πρέβελη.

Η φωτιά στη λίμνη Πρέβελη και η Διαχείρισή της

Τα μέλη των περιβαλλοντικών οργανώσεων του Δικτύου ΟΙΚΟΚΡΗΤΗ, συγκλονισμένα από την αναπάντεχη καταστροφή του, μοναδικού κάλλους και διεθνούς σημασίας για τη βιοποικιλότητα, φοινικόδασους των εκβολών του Κουρταλιώτη ποταμού (Λίμνη Πρέβελη), εκφράζουν τη θλίψη τους για την καταστροφή αλλά και την οργή τους για την συνεχιζόμενη λεηλασία της Κρητικής Γης και του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού.

Και ενώ η μια περιβαλλοντική καταστροφή διαδέχεται την άλλη, κράτος, περιφέρεια, τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και πολίτες, φαίνεται να αγνοούν επιδεικτικά, αν όχι και να επιδιώκουν μερικές φορές, την καθημερινή υποβάθμιση των βιοτόπων και τη λεηλασία των φυσικών πόρων της Κρήτης.

Η έλλειψη συνείδησης, υπευθυνότητας και σεβασμού στη διαχείριση του περιβάλλοντός μας, μόνο δεινά επιφυλάσσουν για το μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας, όπως χαρακτηριστικά έδειξε η πυρκαγιά όχι μόνο στην Πρέβελη αλλά και στο Σελάκανο, τα Ακούμια, το Ροδάκινο και αλλού.

Ειδικότερα και όσον αφορά στην σχεδόν ολοκληρωτική αποτέφρωση του φοινικόδασους των εκβολών του Κουρταλιώτη, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα εξής:


1. Η φωτιά. Τι μπορούσε να γίνει και δεν έγινε;

Το σύστημα πυρανίχνευσης αποδείχθηκε ότι δεν λειτούργησε αλλά και αν λειτουργούσε δεν θα είχε νόημα. Κάτι τέτοιο έχει νόημα σε περιοχές εκτεταμένες, χωρίς γρήγορη οδική πρόσβαση για να υπάρχει αυτόματη ειδοποίηση. Επομένως μιλάμε για χαμένα χρήματα που θα μπορούσαν να διατεθούν για πολύ χρησιμότερα πράγματα!

Τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα δεν ήταν σε θέση να συνδράμουν. Έχει αποδειχθεί ότι στην πλειονότητα των πυρκαγιών στην Κρήτη οι άνεμοι δεν επιτρέπουν τη χρήση τους. Ουσιαστικά καμία φωτιά δεν σβήνεται με εναέρια μέσα και μόνο. Μπορούν μόνο να συνδράμουν σε λίγες περιπτώσεις. Κοστίζουν όμως πολύ και αποτελούν μια πολυτέλεια για τη δασική πυρόσβεση.

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν υπήρχε χρόνος καλύτερης αντίδρασης με τον θυελλώδη άνεμο εκείνου του πρωινού. Η φωτιά ξεκίνησε κατά πάσα πιθανότητα από τον δρόμο και πήρε αρχικά κατεύθυνση προς το Γιαννιού. Η πρώτη προτεραιότητα θα μπορούσε να ήταν μερική αποψίλωση στα φυτεμένα πεύκα για να δημιουργηθεί αντιπυρική λωρίδα και να μην φθάσει η φωτιά στη Λίμνη Πρέβελη στις εκβολές του ποταμού. Αλλά κανείς δε σκέφτηκε κάτι τέτοιο, κανείς δεν θα έπαιρνε την ευθύνη να το κάνει και επιπλέον είναι πολύ αμφίβολο αν υπήρχε χρόνος για να γίνει αυτό με ασφάλεια. Όμως τώρα κατάλαβαν όλοι, ή ίσως οι περισσότεροι, πόσο τραγικά ανόητο είναι να κάνεις "αναδάσωση" με πεύκα και άλλα πυρόφιλα είδη και μάλιστα σε περιοχή "προστατευόμενη". Τελικά τα πεύκα κάηκαν πολύ γρήγορα και η φωτιά μεταδόθηκε από κομμάτια καμμένης ύλης που "έσπερνε" ο άνεμος ως στην παραλία.

Ουσιαστικά, κατηγορίες δεν μπορούν να εκτοξεύονται εύκολα για τυχόν αποτυχία κατάσβεσης, όμως μπορούν να αναζητηθούν για την πρόληψη.


2. Γενικότερα προβλήματα διαχείρισης της περιοχής πριν τη φωτιά

Ελλείψη Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης και Φορέα Διαχείρισης, ουσιαστικά καμία πολιτική για την περιοχή δεν θα έχει διάρκεια. Τα περισσότερα από τα προβλήματα της διαχείρισης παρότι ευαίσθητη και νομικά αυστηρά προστατευόμενη περιοχή (τα δάση και οι συστάδες Φοίνικα του Θεόφραστου αποτελούν οικότοπο προτεραιότητας στην Οδηγία 92/43 της ΕΕ) είναι ήδη γνωστά: Ανεξέλεγκτες επισκέψεις και επισκέπτες υπερβολικοί σε αριθμό. Σκουπίδια παντού. Χρήση της παραλίας, του ποταμού της ακτήςκαι της θάλασσας εντελώς αντίθετη με τη λογική της αειφόρου διαχείρισης. Εσφαλμένη διαχείριση από τη δασική υπηρεσία: εκχερσώσεις σε μεγάλη κλίμακα φυσικής βλάστησης για να φυτευθούν ξένα για την περιοχή είδη, το μεγαλύτερο έγκλημα από όλα που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια. Υπερβόσκηση σε αρκετές περιπτώσεις, έντονη κυνηγετική πίεση χωρίς έλεγχο, χρήση φωτιάς για βοσκότοπους στην ευρύτερη περιοχή, φυτεύσεις ξένων φοινίκων σε παρακείμενες περιοχές, νέοι δρόμοι, παράνομη υλοτομία συνθέτουν μερικά από αυτά που γίνονται και είναι αντίθετα με τις κατευθύνσεις του διαχειριστικού σχεδίου Παρανομία και άστοχη εκμετάλλευση του χώρου με σκοπό το οικονομικό όφελος, που δεν αποδίδει τα οφειλόμενα για την αειφορία της περιοχής. Ευθύνες μπορούν να αποδοθούν, από τις αρχές του τόπου, ως την κεντρική εξουσία αλλά και στους πολίτες.


3. Απολύτως αναγκαία μέτρα για την αποκατάσταση του χώρου μετά την καταστροφή:

Η περιοχή συνεχίζει για αρκετές μέρες μετά τη φωτιά να είναι επισκέψιμη από τον κόσμο χωρίς καμία απαγόρευση. Οι τουρίστες φθάνουν χωρίς να είναι ενημερωμένοι για το τι θα συναντήσουν. Στη σύσκεψη στη Νομαρχία Ρεθύμνου τέθηκαν κάποια θέματα επιτέλους στη σωστή τους βάση χωρίς να είναι σίγουρο ότι έγιναν όλα αποδεκτά και ότι θα εφαρμοστούν. Πρέπει να γίνουν άμεσα:

• Άμεση κήρυξη της περιοχής ως αναδασωτέα.

• Απαλλοτρίωση των ιδιόκτητων εκτάσεων ή, αν αυτό δεν είναι εφικτό λόγω οικονομικών δεδομένων, να γίνει ξεκάθαρο το οτι η περιοχή θα εξαιρεθεί από κάθε μελλοντική οικοδομική δραστηριότητα. Αυτό είναι προφανές οτι μπορεί να στοιχειωθετηθεί από την ζώνη Αιγιαλού, παρόχθια ζώνη ποταμού (απαιτείται η άμεση οριοθέτηση κοίτης), οικότους προτεραιότητας, φαράγγι, περιοχή καταφυγίου Αγριας Ζωής, αρχαιολογική ζώνη. Λογικά με βάση πολλούς νόμους η έκταση δεν χτίζεται με κανένα τρόπο.

• Περίφραξη όλης της περιοχής (καμμένης/άκαυτης) απαγόρευση εισόδου στα καμμένα αλλά και στα άκαυτα τμήματα του δάσους φοινίκων.

• Απομάκρυνση όλων των αυθαιρέτων κατασκευών από την παραλία και όπου αλλού στην περιοχή, απομάκρυνση όλων των ποδηλάτων, κανό, καθισμάτων και λοιπών "ευκολιών" παραλίας καθώς και των απορριμμάτων.

• Τα πλοιάρια να σταματήσουν τις μεταφορές και να γίνεται ενημέρωση των τουριστών για την κατάσταση.

• Έλεγχος βόσκησης και κυνηγίου (απαγόρευση και των δύο με διοικητικά μέτρα) για όσο χρονικό διάστημα προτείνουν οι ειδικοί.

• Άμεση απομάκρυνση όλων των ξενικών ειδών που έχουν φυτευτεί στην ευρύτερη περιοχή, καμμένων ή άκαυτων καθώς και απομάκρυνση φοινίκων των Καναρίων ή άλλων ειδών φοινικοειδών σε μια ακτίνα τουλάχιστον 10 χιλιομέτρων.

• Αρχή προγράμματος επιστημονικής παρακολούθησης της φυσικής αναδάσωσης.


4. Μέτρα για το μέλλον

Επιτέλους, εκπόνηση σε σύντομο χρόνο Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης και εγκατάσταση Φορέα Διαχείρισης μέσα στο 2010. Ο φορέας θα είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για όλες τις μελλοντικές διαχειριστικές πρακτικές και για τις χρήσεις γης αλλά και την όποια μορφή επισκεψιμότητας στη λίμνη μετά από παρέλευση 3-5 ετών με βάση την φυσική αναδάσωση και τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης.

Είναι αυτονόητο ότι τα παραπάνω μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν, όχι μόνο στην περίπτωση του φοινικόδασους αλλά σε όλες τις προστατευόμενες περιοχές του νησιού.

Επιτέλους ας κατανοήσουμε όλοι ότι η υγεία του φυσικού περιβάλλοντος δεν απειλεί την ευζωία, την ευημερία και την «ανάπτυξή» μας αλλά αποτελεί προϋπόθεση γι' αυτά!

Δίκτυο ΟικοΚρήτη