Επικεφαλής της Ριζοσπαστικής Συνεργασίας Κρήτης
Καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Κρήτης για την περίοδο 2012-2014 είναι ένα μη πρόγραμμα. Τα προγράμματα συνήθως αναφέρονται σε επιλογές στρατηγικού χαρακτήρα που θέτουν προτεραιότητες, επικεντρώνονται σε επιθυμητούς στόχους, αποκλείουν άλλους που θεωρούνται ότι δημιουργούν προβλήματα, και αποσαφηνίζουν ποιοι φορείς και με τι μέσα πρέπει να κινητοποιηθούν προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Το επιχειρησιακό πρόγραμμα κάνει ακριβώς το αντίθετο. Παραθέτει σε οριζόντια βάση όλες τις δραστηριότητες της οικονομίας της Κρήτης, -τη γεωργία, τη μεταποίηση, τις μεταφορές, τον τουρισμό, την εκπαίδευση, την έρευνα, τις υποδομές και το περιβάλλον και απαριθμεί σε κάθε ένα από αυτούς κάποιες γενικόλογες ευχές για την ανάπτυξη τους. Το ίδιο κάνει και με το ρόλο της Κρήτης στην ευρύτερη περιοχή. Απαριθμεί κάποιους άξονες που εκπορεύονται από γεωγραφικές και οικονομικές συντεταγμένες και επικαλείται κάποιες γενικόλογες διατυπώσεις για τη δυναμική αυτών των αξόνων.
Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Αποτελεί μύθο αυτό που επαναλαμβάνεται σε διαδοχικά προγράμματα περί της λειτουργίας της Κρήτης ως πόλου στον ευρύτερο χώρο της Ν.Α. Μεσογείου. Οι οικονομικές σχέσεις των χωρών και των οικονομικών περιοχών που αναφέρεται η ιδέα αυτή έχουν μηδαμινές οικονομικές σχέσεις με την Κρήτη και ισοδύναμα ελάχιστες σχέσεις μεταξύ τους. Οι οικονομικές σχέσεις γειτονικών περιοχών είναι μονοσήμαντα προσανατολισμένες προς το οικονομικό κέντρο της Ε.Ε. Και αυτό ισχύει φυσικά και για την Κρήτη.
Οι άλλοι άξονες που αναφέρει το πρόγραμμα προς Βαλκάνια, προς νησιωτικές περιοχές, προς Δυτική Ελλάδα, κ.ο.κ., είναι ισοδύναμα φαντασιακές. Πουθενά δεν αποτυπώνονται οι σχέσεις αυτές με κάποιους ποσοτικούς δείκτες για να γίνουν έστω στοιχειωδώς πιστευτοί.
Αντίθετα η πραγματικότητα είναι αρκετά σαφής. Η Κρήτη έχει ως αναπτυσσόμενο κλάδο το μαζικό τουρισμό και είχε ξεκινήσει πολύ δυναμικά τον τομέα της παραθεριστικής κατοικίας, Ο δεύτερος πυλώνας της οικονομίας είναι η παραδοσιακή γεωργία συν τα θερμοκήπια και η μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων που κατευθύνονται κυρίως στη Δυτικο-ευρωπαϊκή αγορά. Αυτοί οι δύο τομείς αποτελούν την “εξαγωγική βάση” της κρητικής οικονομίας. Ο τρίτος πυλώνας είναι οι κατασκευές που είναι απόλυτα ταυτισμένος με τα τοπικά έργα και την κατοικία, είναι δηλαδή ενδογενής και συναρτάται από τη ροή εισοδημάτων και πόρων από τους τομείς της “εξαγωγικής βάσης”. Ο τέταρτος πυλώνας είναι το δίκτυο της πολιτιστικής υποδομής του νησιού που από κοινού με τις περιβαλλοντικές υποδομές αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό τομέα. Τέλος ο πέμπτος πυλώνας είναι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση και η έρευνα.
Αυτή η δομή, από στρατηγική σκοπιά, θέτει συγκεκριμένα ερωτήματα,, κρίσιμα και καθοριστικά. Διατηρούμε ως έχει τις αναπτυξιακές επιλογές όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από το παρλεθόν, ή πρέπει να σκεφθούμε κάποιες μετατοπίσεις και αν ναι προς ποια κατεύθυνση. Είναι βιώσιμη η συνέχιση της αναπτυξιακής διαδικασίας με τους συγκεκριμένους τομείς ή πλεόν υπάρχουν κάποιοι σημαντικοί παράγοντες, περιβαλλοντικοί ή άλλοι, που καθιστούν μία ή περισσότερες από τις πτυχές του σημερινού μοντέλου μη βιώσιμες.
Οι εντάσεις, τουλάχιστον κάποιες από αυτές, είναι γεγονός ότι καταγράφονται στο σχέδιο. Η πίεση στους υδάτινους πόρους από την τουριστική, την αστική και την γεωργική ανάπτυξη, καταγράφονται όπως επίσης και οι πιέσεις στο περιβάλλον από τη χωροταξική αναρχία, τη κτηνοτροφία και την εντατική γεωργία, το αδιέξοδο της Κρήτης λόγω της μη αντιμετώπισης του προβλήματος των απορριμμάτων και πολλά άλλα.
Αλλά είναι χαρακτηριστική η αποφυγή να τοποθετηθεί ευθέως το Πρόγραμμα στις επιλογές, τα διλήμματα, τις εναλλακτικές λύσεις.
Η ενέργεια μας θέτει προ διλημμάτων. Ανάπτυξη των ΑΠΕ με στόχο τη σχετική ενεργειακή αυτάρκεια του νησιού ή μετατροπή του κλάδου σε εξαγωγική βιομηχανία.
Ο τουρισμός το ίδιο. Θα επιδιώξουμε τη συνέχιση της ανάπτυξης πολυτελών μονάδων, που είναι σε ένα βαθμό θεμιτό, ή θα θέσουμε κάποια όρια ειδικά σε κατηγορίες μονάδων (βλ. Γκολφ) οι οποίες πιέζουν υπερβολικά τους υδάτινους πόρους.
Θα συνεχίσουμε την αλόγιστη επέκταση της παραθεριστικής κατοικίας στις βουνοπλαγιές του βόρειου άξονα ή θα θέσουμε σαφή όρια στην εκτός σχεδίου δόμηση και θα στρέψουμε την παραθεριστική κατοικία σε υπάρχοντες οικισμούς.
Θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα των απορριμμάτων με μια γενικευμένη στροφή στην ανακύκλωση ή θα επιλέξουμε πάλι καθυστερημένα εύκολες λύσεις.
Θα επικεντρωθούμε στην επιθυμητή ανάπτυξη της μεταποίησης, της εξορυκτικής δραστηριότητας, των ιχθυοκαλλιεργειών, με τρόπο συστηματικό και βιώσιμο (με υποδομές τελικά και περιβαλλοντική μέριμνα) ή θα συνεχίσουμε να διαχειριζόμαστε τη μόνιμη σύγκρουση ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές με οικιστές ή υπέρμαχους της αποκλειστικής τουριστικής ανάπτυξης. Μέχρι πότε το σύνολο των βιοτεχνιών, εκτός πάρκων, θα λειτουργεί χωρίς άδειες, και χωρίς δυνατότητες επέκτασης.
Τι θα κάνουμε τελικά με την γεωργία. Θα συνεχίσουμε να κλείνουμε τα μάτια στη νόθευση κάθε σοβαρής ενασχόλησης με την ποιοτική αναβάθμιση της από συμφέροντα που νοθεύουν τα κρητικά προϊόντα, από συνεταιρισμούς που αποτελούν προπύργια διαφθοράς και αντιαναπτυξιακών επιλογών, ή θα στραφούμε σοβαρά πλέον σε δημόσιες, ιδιωτικές και συνεταιριστικές πρωτοβουλίες που θα στηρίξουν τη στροφή στη βιολογική γεωργία, στην αναβάθμιση των προϊόντων, στην συστηματική εμπορία.
Θα συνεχίσουμε να μιλάμε για έργα όπως κάνουμε εδώ και 40 χρόνια, με έμφαση σε έργα που απλώς καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες μπετόν, ή θα σχεδιάσουμε με γνώμονα την εξοικονόμηση πόρων ένα έξυπνο δίκτυο μικρών και αποτελεσματικών έργων. Ας βελτιώσουμε το βόρειο οδικό άξονα με διαπλατύνσεις και επιλεκτικές παρεμβάσεις, πριν μπούμε στην περιπέτεια νέων πολυδάπανων κατασκευών.
Ας τελειώνουμε επιτέλους με την ανομία των χωροταξικών καθυστερήσεων και ας δώσουμε απόλυτη προτεραιότητα μόνο σε αυτό. Σε τρία χρόνια οφείλουμε να έχουμε χωροταξικά σχέδια σε όλες τις πόλεις, διαφορετικά κανένα κτίσμα δεν θα μπορεί να έχει οικοδομική άδεια.
Τέλος ας συζητήσουμε σοβαρά την αντιμετώπιση των αρχαιολογικών χώρων, των περιβαλλοντικών 'διαμαντιών” της Κρήτης και των πολιτιστικών υποδομών. Μια επίσκεψη στην Κνωσσό, στα Μάταλα, ή στο Λαφονήσι λίγα χρόνια πριν βεβαιώνει του λόγου το αληθές περί εγκληματικής ανεπάρκειας τοπικών και νομαρχιακών θεσμών. Ας επιλέξουμε επιτέλους τα 50-60 σημεία της Κρήτης που θα τα αντιμετωπίσουμε ως τυπικές “Ακροπόλεις”, χωρίς κανένα συμβιβασμό, ως αποκλειστικούς τόπους επίσκεψης και μόνο, ως “Μυστράδες” που είναι προς θέαση και όχι προς εμπορική ή άλλη χρήση.
Με μια λέξη, ο σχεδιασμός πρέπει να έχει λίγους στόχους, ας μείνει στην ιστορία η πρώτη περίοδος της περιφέρειας για ένα το πολύ δύο η τρία έργα ή παρεμβάσεις που θα έχουν μονιμότερο αποτέλεσμα στην Κρήτη. Όλα ίσον τίποτα.
Το τελευταίο θέμα είναι η σχέση τοπικού και περιφερειακού σχεδιασμού. Ο τοπικός έχει μέχρι στιγμής αποτύχει σε πολλά επίπεδα και οι νομαρχιακοί ή περιφερειακοί σχεδιασμοί μέχρι τώρα ήταν άθροισμα τοπικών. Τώρα είναι η στιγμή να βρούμε μια νέα ισορροπία ανάμεσα στα δύο αυτά επίπεδα. Μόνο που αναπόφευκτα είναι ο περιφερειακός αυτός που θα δώσει το έναυσμα.
Η αναδημοσίευση της ειδησεογραφίας από εφημερίδες, έντυπα και ηλεκτρονικές σελίδες γίνεται για την ενημέρωση των αναγνωστών και δε συνεπάγεται την υιοθέτηση των απόψεων που εκφράζονται από την Αυτόνομη Παρέμβαση Ρεθύμνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου